Wigilia w województwie śląskim podobnie jak w innych regionach Polski, jest czasem rodzinnych spotkań i tradycyjnych potraw. Desery wigilijne mają swoje charakterystyczne cechy, a niektóre z nich mogą się różnić od dań przygotowywanych w innych częściach kraju. Desery na Wigilię stanowią ważny element świątecznego stołu w kulturze polskiej i wielu innych tradycjach świątecznych na całym świecie.
Oto kilka popularnych deserów, które często pojawiają się na wigilijnym stole w naszym regionie:
Makówki
To tradycyjne danie, które można znaleźć na śląskim stole wigilijnym. Powstaje na bazie gotowanego maku z bakaliami, który przekładany jest warstwami bułki, chałki lub sucharów. Powinien być przygotowany wcześniej, aby nabrać idealnej konsystencji. To słodki, aromatyczny deser, który przypomina z wyglądu rozdrobnione ciasto drożdżowe z makiem, posypane rodzynkami i migdałami.
![makówki]()
Ugotować mak w mleku wraz z miodem i masłem. Dodać połowę bakalii i na małym ogniu doprowadzić do wrzenia. Wystudzić masę. Chałkę pokroić na plastry. Układać warstwami chałkę i masę makową. Wierzch makówki posypać resztą bakalii.
Mak bardzo drobno mielimy, bakalie kroimy (wieczór wcześniej można namoczyć rodzynki). Gotujemy 1 litr mleka. Zmielony mak gotujemy z mlekiem na małym ogniu aż do zaparzenia. Następnie do masy dodajemy cukier i miód, dozując ilość do smaku. Cały czas mieszając na małym ogniu dodajemy bakalie. Na końcu dodajemy pół porcji olejku lub kilka kropel aromatu. Wszystko mieszamy.
Piernik/Pierniczki
Ciasto przyrządzane z miodu, przypraw korzennych, mąki i jajek. Pierniki mają specyficzny smak i konsystencję, często są ozdobione lukrem.
![pierniki]()
![piernik]()
Składniki na ciasto połączyć i wyrobić ciasto. Zostawić w chłodnym miejscu do odpoczęcia minimum 3 godziny (najlepiej zostawić do następnego dnia). Ciasto rozwałkować na posypanej mąką stolnicy do grubości ok. 0,5 cm. Wykrawać ciasteczka foremkami (lub kieliszkiem). Położyć na wysmarowanej masłem blasze i piec około 25 minut w piekarniku w temp. ok. 180˚C. Po wystygnięciu posmarować masą i sklejać po dwa. Polać polewą czekoladową z obu stron. Można ozdobić np. naklejając połówkę orzecha.
Sernik
Jest jednym z najpopularniejszych deserów w Polsce. Wykonuje się go z sera, jajek, cukru i mąki, a całość piecze się najczęściej na kruchym spodzie. Niezależnie od wersji smakowej łączy je wspólny składnik - biały ser lub serek: mascarpone, homogenizowany, kremowy.
![sernik]()
Semiczek przygotowany na zimno, utrwalony żelatyną. Spód przygotowany na bazie przypraw korzennych i ciasta piernikowego - upieczonego, udekorowany polewą z białej czekolady. Podany na talerzykach deserowych lub w pucharkach.
Ciasto zagnieść, podzielić na 3 części, 2 części ułożyć na blaszce, trzecią zostawić na posypkę. Ser zagnieść, dodać 4 ubite na śnieg białka, wyłożyć na ciasto. Pozostałe 4 białka ubić na pianę z 10 dkg cukru i ułożyć na serze; na pianę ułożyć posypki z trzeciej części ciasta.
Mąkę siekamy z margaryną, proszkiem do pieczenia i cukrem. Dodajemy żółtka i zagniatamy ciasto. Ciasto wykładamy na prostokątnej blasze wyłożonej papierem do pieczenia.
Chałka
Słodki chleb, który często pojawia się na świątecznym stole. Jest bardziej gęsta niż tradycyjna chałka i często zawiera bakalie. Może zawierać też suszone owoce.
![chałka]()
Drożdże utrzeć z cukrem w misce, wymieszać z ciepłą wodą i odstawić w ciepłe miejsce na ok. 10-12 min. Do miski z drożdżami wbić 3 jaja, dodać 400 g mąki, miękkie masło, sól. Ubijać powoli i dodawać małymi ilościami pozostałą część mąki. Ciasto przełożyć na stolnicę i wyrobić, aż będzie elastyczne. Przełożyć do miski z powrotem, przykryć czystą ściereczką, pozostawić w ciepłym miejscu do wyrośnięcia, aż podwoi swoją objętość.
Szarlotka/jabłecznik
Właściwie nazwy stosowane zamiennie, ale jednak szarlotka, nie do końca jest jabłecznikiem i na odwrót. Szarlotkę piecze się na kruchym/półkruchym cieście, a jabłecznik na biszkopcie, cieście drożdżowym lub francuskim, a nawet na bezowym i składa się tylko z jabłek. Szarlotka natomiast może być przygotowana również z innymi owocami (śliwkami, truskawkami, wiśniami). Zwykle to po prostu placek jabłkowy z chrupiącym spodem i warstwą kruszonki lub ciasta na wierzchu. Często podawany z bitą śmietaną.
![szarlotka]()
Z mąki, masła, jajek, proszku do pieczenia i cukru waniliowego zarabiamy ciasto, po czym schładzamy je ok. pół godziny w lodówce. Po schłodzeniu dzielimy je na dwie części, rozwałkowujemy i wykładamy na wysmarowaną i obsypaną bułką tartą formę. Nakładamy masę z prażonych jabłek i przykrywamy drugą partią rozwałkowanego ciasta. Pieczemy w temperaturze 180°C przez około 60 min. Sos sporządzamy, łącząc wszystkie składniki, a następnie redukując je na małym ogniu aż do zgęstnienia. Jabłecznik przed podaniem obsypujemy cukrem pudrem i polewamy sosem.
Kluski z makiem/makiełki
Kluski, a czasem też pierogi z nadzieniem z maku, cukru i miodu. Jest to danie świąteczne podawane w zagłębiowskich domach w wigilię. Dawniej, gdy nie stać było gospodarzy na zamorskie bakalie, zastępowano je rodzimymi suszonymi owocami: jabłkami, gruszkami i śliwkami.
![makiełki]()
Makaron ugotować, odcedzić. Rodzynki sparzyć, by zmiękły. Do masy makowej dodać orzechy, sparzone rodzynki, miód. Wszystko wymieszać razem z makaronem. Jeśli masa wychodzi zbyt sucha, można dodać gorącego mleka.
Ciasteczka
W zależności od regionu i tradycji rodzinnych, na wigilijnym stole mogą pojawić się różne ciastka/ciasteczka. Mają bardzo różny wygląd – im więcej rodzajów ciasteczek na tacy, tym bardziej zaradna i pomysłowa jest gospodyni, która je przygotowała. Wygląd ciasteczek w przekroju zależy, z jakiego rodzaju ciasta zostały one zrobione i czy są przekładany marmoladą, czy masą.
![ciastka]()
Drożdże rozrabiamy w śmietanie, dodajemy cukier i łączymy z pozostałymi produktami. Ciasto wyrabiamy, rozwałkowujemy na 3 cm. Wykrawamy szklanką, na środek nakładamy powidła, ciastko składamy na połowę, a brzegi zlepiamy. Smarujemy roztrzepanym jajkiem i posypujemy grubym cukrem. Pieczemy do zrumienienia.
Zagnieść ciasto z wszystkich składników, chłodzić przez pól godziny, rozwałkować i piec na blasze posmarowanej masłem w piekarniku o temp. 190°C przez 20 minut. Po ostudzeniu ciasto drobno pokroić. Następnie zmieszać ze sobą bakalie, pokruszone ciasto, kakao, cukier. Dodać stopione masło i rum. Zagnieść. Formować małe kulki, obtaczać w siekanych drobno orzechach zmieszanych z cukrem kryształem. Schłodzić.
Mąkę przesiać na stolnicę, dodać masło, posiekać nożem, dodać cukier puder, kakao i wyrobić ręką na gładką masę. Pozostawić na około godzinę, a później małymi porcjami wylepiać natłuszczone foremki do „orzeszków”. Ustawić na blasze i piec ok.15 min. Po wyjęciu z piekarnika zostawić w foremkach do przestygnięcia. Krem: mielone orzechy zalać gorącym mlekiem i odstawić do wystygnięcia.
Zestaw przepisów na kruche ciasteczka.
Warto podkreślić, że tradycje kulinarne mogą się różnić w zależności od konkretnego miejsca w województwie śląskim, a rodziny mogą przekazywać swoje własne, unikalne przepisy na te tradycyjne desery wigilijne. Warto zaznaczyć, że rodzina i regionalne tradycje mogą wpływać na wybór konkretnych deserów podawanych na Wigilię. Desery mają nie tylko smakowe znaczenie, ale także głębokie korzenie kulturowe i historyczne, łącząc pokolenia w świątecznej atmosferze.
